Ύπνος – Φαινόμενο Ζωής
Σε κάθε είδος που έχει μελετηθεί μέχρι τώρα, ο ύπνος εμφανίζεται
παρών, φαινόμενο που σημαίνει ότι μάλλον ο ύπνος αναπτύχθηκε μαζί με την
ζωή σ’ αυτόν τον πλανήτη. Ακόμη και τα βακτηρίδια
φαίνεται να έχουν στην συμπεριφορά τους μια ενεργό και μια φαινομενικά
παθητική φάση, π.χ στον μεταβολικό ρυθμό, στην ενζυματική
δραστηριότητα. Αυτό δεν σημαίνει οπωσδήποτε ύπνο, αλλά κάτι μας λέγει.
Ο ύπνος θα φαινόταν ως ανόητη δραστηριότητα επειδή δεν μαζεύεις τροφή,
δεν εργάζεσαι, δεν έχεις κοινωνική ζωή. Επιπλέον επιτρέπεις στον εαυτό
σου να είναι ευάλωτος να σε φάνε. Οποιοδήποτε από τους παραπάνω λόγους
αλλά ειδικά όλοι μαζί θα αποτελούσαν κάποια εξελικτική πίεση επιλογής
στην εξέλιξη. Αλλά ο ύπνος αντιστάθηκε ηρωικά σε αυτές τις πιέσεις.
Εφόσον αυτό αληθεύει, o ύπνος θα πρέπει να είναι κάτι το βασικό σε όλα
τα βιολογικά επίπεδα.
Ύπνος και Μνήμη: τι είναι και πως αλληλεπιδρούν;
Συχνά ως ακροατήριο νοιώθουμε ακατανίκητη επιθυμία να κοιμηθούμε και
με το ζόρι κρατάμε ανοιχτά τα μάτια. Αυτό για τον ομιλητή μπορεί να
είναι αποκαρδιωτικό, γιατί εκλαμβάνεται ως βαριεστιμάρα και αδιαφορία,
αλλά συχνά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Όταν ο ακροατής δεν έχει
κοιμηθεί καλά, είναι δύσκολο να συγκρατήσει νέες πληροφορίες και να τις
κατανοήσει και παρά την καλή του ενδεχομένως θέληση αδυνατεί να
παρακολουθήσει την συζήτηση.
Ο Εγκέφαλος ταλαντώνεται σε διάφορες καταστάσεις
Ο εγκέφαλος δεν παραμένει σε μια φάση όλο το 24ωρ αλλά στην πραγματικότητα ταλαντώνεται και μπορεί να είναι σε κατάσταση
-
- Ξύπνου
- Ύπνου REM (Ονειρικός)
- Ύπνου NREM (Μη Ονειρικός)
- Στάδιο 1
- Στάδιο 2
- Στάδιο 3
- Στάδιο 4
Ως γνωστόν ο ανθρώπινος ύπνος διακρίνεται σε δύο κύριους τύπους.
Από την μια έχουμε ύπνο χωρίς ταχείες κινήσεις NREM o οποίος
υποδιαιρείται σε τέσσερα στάδια 1-4 αυξάνοντας ως προς το βάθος του,
όπου τα στάδια 3 και 4 χαρακτηρίζονται ως βαθύς, επανορθωτικός ύπνος
χωρίς όνειρα.
Από την άλλη έχουμε τον ύπνο με οριζόντιες ταχείες από το ένα άκρο έως
το άλλο κινήσεις των βολβών των ματιών. Αυτή η κίνηση των βολβών είναι
μια λειτουργία τελείως άγνωστη.
Οι δύο αυτοί τύποι ύπνου φαίνεται σαν να αντιμάχονται ποιος θα
κυριαρχήσει στον εγκέφαλο κατά την νύκτα όπου ο αγώνας κερδίζεται και
χάνεται και κάθε 90 λεπτά επαναλαμβάνεται με την ίδια σειρά.
Στο πρώτο μέρος της νύκτας κυριαρχεί ο βαθύς ύπνος, ενώ στο δεύτερο ήμισυ ο ονειρικός
Μόλις αποκοιμηθούμε ο εγκέφαλος περνάει από όλα αυτά τα στάδια.
Γρήγορα κατέρχεται στα βαθειά στάδια 3 και 4, μένει εκεί για λίγο και
πάλι ανέρχεται και μετά από 80 με 90 περίπου λεπτά έχουμε REM ύπνο για
λίγα λεπτά και πάλι κατεβαίνει σε NREM και πάλι σε REM. Ο κύκλος
παραμένει ο ίδιος σε διάρκεια αλλά αυτό που αλλάζει, μέσα σ’ αυτόν,
είναι η αναλογία NREM προς REM ύπνο. Έτσι στο πρώτο ήμισυ της νύκτας η
πλειονότητα του κύκλου είναι στάδια 3 και 4 NREM ύπνου. Όσο προχωράμε
στο δεύτερο ήμισυ της νύκτας το ποσοστό μεταβάλλεται ώστε ο εγκέφαλος να
έχει περισσότερο REM και ελαφρύτερο NREM στάδιο 2.
Αναλυτικότερα έχουμε:
- Στάδιο 1 NREM ύπνου είναι η μετάβαση από την
αφύπνιση στον ύπνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της σύντομης περιόδου
(διαρκείας αρκετών λεπτών) σχετικά ελαφρού ύπνου, ο καρδιακός παλμός, η
αναπνοή και οι κινήσεις των ματιών επιβραδύνονται και οι μύες χαλαρώνουν
με περιστασιακές συσπάσεις. Τα κύματα του εγκεφάλου αρχίζουν να
γίνονται πιο αργά από τα ημερήσια πρότυπα τους.
- Στάδιο 2 NREM ύπνου είναι μια
περίοδος ύπνου πριν ξεκινήσουμε τον βαθύτερο ύπνο. Ο καρδιακός παλμός
επιβραδύνεται, η αναπνοή είναι αργή, και οι μύες χαλαρώνουν ακόμα
περισσότερο. Η θερμοκρασία του σώματος πέφτει και οι κινήσεις των ματιών
σταματούν. Η δραστηριότητα των κυμάτων του εγκεφάλου επιβραδύνεται αλλά
χαρακτηρίζεται από σύντομες εκρήξεις ηλεκτρικής δραστηριότητας.
Ξοδεύουμε μεγαλύτερο μέρος από τους επαναλαμβανόμενους κύκλους ύπνου μας
στον ύπνο του σταδίου 2 από ό, τι σε άλλα στάδια ύπνου.
- Στάδια 3 και 4 NREM ύπνου είναι η
περίοδος βαθέως ύπνου (ύπνος αργού κύματος) που χρειαζόμαστε για να
νοιώσουμε ανανεωμένοι το πρωί. Εμφανίζεται σε μεγαλύτερες περιόδους κατά
το πρώτο μισό της νύχτας. Ο καρδιακός παλμός και η αναπνοή
επιβραδύνονται φτάνοντας στα χαμηλότερα επίπεδα κατά τη διάρκεια του
ύπνου. Οι μύες μας χαλαρώνουν, τα κύματα του εγκεφάλου γίνονται ακόμα
πιο αργά και είναι δύσκολο να ξυπνήσουμε κατά τη διάρκεια αυτού του
κύκλου. Αυτό συμβαίνει όταν το σώμα διεγείρει την αύξηση και την
ανάπτυξη, επισκευάζει τους μυϊκούς ιστούς, ενισχύει το ανοσοποιητικό
σύστημα και δημιουργεί ενέργεια για την επόμενη ημέρα.
- Το στάδιο του REM ύπνου αρχίζει περίπου 90 λεπτά
αφού μας πάρει ο ύπνος. Τα μάτια μετακινούνται γρήγορα από την μία
πλευρά στην άλλη πίσω από τα κλειστά βλέφαρα. Είναι δραστηριότητα μικτής
συχνότητας εγκεφαλικών κυμάτων που πλησιάζει αυτήν της κατάστασης
αφύπνισης. Η αναπνοή γίνεται ταχύτερη και πιο ακανόνιστη και ο καρδιακός
ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται σε επίπεδα σχεδόν αφύπνισης. Τα
περισσότερα από τα όνειρά εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM
(αν και τα όνειρα μπορούν επίσης να εμφανιστούν σε ύπνο μη REM). Οι μύες
των βραχιόνων και των ποδιών παραλύουν προσωρινά, πράγμα που μας
εμποδίζει να ενεργούμε στα όνειρά μας. Αυτό το στάδιο είναι όταν
επεξεργαζόμαστε όσα μάθαμε την προηγούμενη ημέρα και εδραιώνουμε μνήμες.
Καθώς μεγαλώνουμε, κοιμόμαστε λιγότερο από το χρόνο σας στον ύπνο REM.
Ο ύπνος, ο οποίος δεν είναι ομοιογενής, τρέφει την μνήμη.
Τύποι και Στάδια Μνήμης
Η ανθρώπινη μνήμη διακρίνεται σύμφωνα με ποικιλία συστημάτων ταξινόμησης. Ίσως η δημοφιλέστερη είναι αυτή που την διακρίνει σε έκδηλη ή δηλωτική και σε άδηλη ή μη-δηλωτική, δηλαδή σ’ αυτήν που μπορούμε να δηλώνουμε λεκτικά και σ’ αυτήν που δηλώνουμε μέσω δράσης και συμπεριφοράς.
Η έκδηλη μνήμη διακρίνεται σε επεισοδιακή και σε σημαντική.
Η επεισοδιακή είναι αυτή που όλοι κοινώς θεωρούμε ως μνήμη ένα είδος
βιογραφικής μνήμης, μνήμη βασισμένη σε γεγονότα πχ η ανάμνηση του τι
φάγαμε χθες το μεσημέρι. Είναι ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο όπου ξαναζούμε
μια στιγμή. Είναι μια πολύπλοκη υπολογιστική λειτουργία του εγκεφάλου
που την επιτυγχάνει σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Είναι σαν να βλέπουμε
τον κόσμο εκτός χρόνου. Η μνήμη αυτή είναι διαφορετική από την σημαντική
μνήμη. Η τελευταία είναι μια πιο γενική γνώση. Δεν συνδέεται με κάποιο
ειδικά γεγονός, δεν έχει κάποια χρονική σφραγίδα επάνω της, πχ θυμάται
κάποιος ποιο είναι το φαγητό που του αρέσει περισσότερο. Δεν θυμάται
κάποια μοναδική στιγμή που έφαγε το σχετικό φαγητό αλλά ότι του αρέσει
πολύ. Η μνήμη αυτή οικοδομείται μέσω επανάληψης χωρίς κάποια χρονική
σφραγίδα.
Η μη-δηλωτική μνήμη έχει και αυτή κάποια συστατικά όπως
- διαδικαστική μάθηση (μέσω εξάσκησης, συνηθειών κλπ είναι η μνήμη του πώς να κάνω κάτι ),
- τροποποίηση συμπεριφοράς τύπου Παύλωφ,
- μη συνειδητή μάθηση,
- υπονοούμενη μάθηση.
Καθώς η μνήμη δεν είναι μονολιθική, υπάρχουν διάφορα στάδια που
δημιουργούν και συντηρούν την μνήμη. Η μνήμη δεν αναπτύσσεται μονομιάς
αλλά με μια σειρά διακριτών σταδίων στον χρόνο. Στην αρχή διαμορφώνεται ή
κωδικοποιείται η μνήμη δεσμευόμενη με την πληροφορία, όπως ακούγοντας
μια διάλεξη, μαθαίνοντας το μουσικό κομμάτι σε ένα όργανο. Ο εγκέφαλος
καθώς εμπλέκεται με μια πληροφορία την οποία θεωρεί ότι συμβαίνει,
δημιουργεί μια αναπαράσταση της μέσα του. Αλλά μετά που η μνήμη έχει
γεννηθεί, είναι στην πραγματικότητα πολύ εύθραυστη και πολύ ευάλωτη στο
να σβηστεί από κάποια άλλη που θα γραφεί επάνω της ή να επέμβει επάνω
της, πχ μια ανταγωνιστική πληροφορία . Έτσι για να διατηρηθεί στον
χρόνο πρέπει να περάσει από δεύτερο στάδιο που λέγεται εμπέδωση,
εδραίωση της μνήμης (consolidation). Είναι αργή διαδικασία όπου ο
εγκέφαλος εμπεδώνει την πληροφορία μέσα στην δομή του, κάνοντας την
λιγότερο ευάλωτη να χαθεί. Εάν η εδραίωση είναι επιτυχής, θα είναι μια
μακρά μνήμη πλέον. Αλλά μπορούμε να κάνουμε και άλλα με τις μνήμες, όπως
να σβήσουμε μνήμες. Άλλη σπουδαία επεξεργασία είναι η συσχέτιση μιας
πληροφορίας με άλλες. Έτσι στο ερώτημα είναι σημαντικός ο ύπνος για την
μνήμη, χρειάζεται να ήμαστε πιο ειδικοί για ποιο είδος ύπνου μιλάμε,
ποιο σύστημα μνήμης μελετάμε, σε ποιο στάδιο επεξεργασίας της μνήμης
αναφερόμαστε. Το κάθε είδος και στάδιο ύπνου μπορεί να συσχετίζεται
αιτιολογικά με τον τύπο της μνήμης και με το στάδιο επεξεργασίας της
μνήμης.
Ύπνος και μάθηση
Ας αρχίσουμε με τον εγκέφαλο και την λειτουργία της μάθησης και την μνήμη.
Αυτό που ανακαλύψαμε τα τελευταία 10 χρόνια είναι ότι χρειάζεται ύπνος
μετά την μάθηση για να πατηθεί το κουμπί “Αποθήκευση” για τις νέες
μνήμες ώστε να μην ξεχαστούν. Πρόσφατα όμως ανακαλύφθηκε ότι δεν
απαιτείται μόνο ύπνος μετά την μάθηση αλλά και πριν από την μάθηση.
Στην πράξη ο ύπνος προετοιμάζει τον εγκέφαλο για να μάθει κάτι, όπως
ένα στεγνό σφουγγάρι έτοιμο να απορροφήσει νέα πληροφορία. Χωρίς ύπνο
τα κυκλώματα του εγκεφάλου αδυνατούν να απορροφήσουν γνώσεις.
Μελετήθηκε εργαστηριακά η ικανότητα μάθησης και βρέθηκε ότι ο εγκέφαλος
έχει 40% λιγότερη ικανότητα να μαθαίνει όταν στερηθεί τον ύπνο. Και αυτό
είναι φοβερό όταν σκεφτούμε τι γίνεται στο θέμα της εκπαίδευσης των
παιδιών όταν αναγκάζονται να στερηθούν τον ύπνο τους. Η στέρηση επαρκούς
ύπνου μπορεί να κάνει την διαφορά μεταξύ της αρίστευσης και της
αποτυχίας σε μια σχολική δοκιμασία.
Τι συμβαίνει λοιπόν μέσα στον εγκέφαλο και δημιουργεί αυτές τις ανικανότητες μάθησης όταν στερείται τον ύπνο;
Υπάρχει ένας σχηματισμός μέσα στον εγκέφαλο που λέγεται ιππόκαμπος και είναι όπως το πληροφοριακό inbox του εγκεφάλου.
Ιππόκαμπος, το πληροφοριακό “inbox” του εγεκφάλου μας, η προσωρινή αποθήκη μνήμης.
Είναι πολύ καλός στο να λαμβάνει νέα αρχεία μνήμης και να τα
συγκρατεί. Όταν εξετάσθηκε στον μαγνητικό τομογράφο η δραστηριότητα στη
περιοχή του ιπποκάμπου, διαπιστώθηκε ότι στην περίπτωση των ατόμων που
είχαν 8 ώρες ύπνου αδιατάρακτου, η μαθησιακή δραστηριότητα ήταν μεγάλη.
Αντίθετα στην περίπτωση των ατόμων που στερήθηκαν τον ύπνο, πρακτικά δεν
βρισκόταν κάποιο σημαντικό σήμα. Ήταν ως αν οι στερηθέντες τον ύπνο να
είχαν απενεργοποιήσει το μνημονικό inbox και οιαδήποτε νέα αρχεία απλά
απορρίπτονταν. Οι νέες εμπειρίες δεν μπορούσαν να γίνουν μνήμες
αποτελεσματικά. Η κατάσταση πως θα είναι η ζωή με κατεστραμμένους
ιπποκάμπους περιγράφεται πολύ καλά στο φιλμ memento όπου το άτομο
αδυνατεί να δημιουργήσει νέες μνήμες. Το μέρος του εγκεφάλου του που
καταστράφηκε ήταν ο ιππόκαμπος και είναι η ίδια περιοχή την οποία
προσβάλλει η στέρηση ύπνου και εμποδίζει την ικανότητα του εγκεφάλου για
νέα γνώση
Τι σημαίνει καλός ύπνος που, όταν τον έχεις, πραγματικά μεγεθύνει
και αποκαθιστά την ικανότητα του εγκεφάλου για μάθηση καθημερινά.
Καταγράφοντας την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου βλέπουμε τα
μεγάλα βραδέα κύματα κατά τον πλέον βαθύ ύπνο και τις θεαματικές
εκρήξεις ηλεκτρικής δραστηριότητας, που λέγονται υπνικές άτρακτοι
και ο συνδυασμός αυτών των βαθέων και υψηλών βραδέων κυμάτων είναι στην
πραγματικότητα ο μηχανισμός μεταφοράς και αποθήκευσης των πληροφοριών
στον φλοιό. Παίρνουν τις μνήμες από προσωρινές αποθήκες και τις
μεταφέρουν σε περιοχές πλέον μακροχρόνιας αποθήκευσης μνήμης του φλοιού
του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι την επομένη ημέρα υπάρχουν δυο
ωφέλειες. Πρώτον ότι οι χθεσινές μνήμες μεταφέρθηκαν σε περιοχές
ασφαλούς αποθήκευσης όπου είναι προστατευμένες και δεν θα ξεχαστούν και
δεύτερον όφελος είναι ότι κενούται ο χώρος προσωρινής αποθήκευσης και
είναι πλέον έτοιμος να υποδεχτεί νέες πληροφορίες. Είναι, ουσιαστικά,
ένα εκλεπτυσμένο συμβιωτικό σύστημα μνήμης.
Ο ύπνος μετά την μάθηση είναι σημαντικός για την εδραίωση κάθε μνήμης.
Σχετικά με τις μνήμες που έχουν σχέση με κινητική δεξιότητα, ο
εγκέφαλος χρειάζεται κάποιο χρόνο για να τις ενδυναμώσει. Η μνήμη
βελτιώνεται με τον χρόνο χωρίς άλλη επανάληψη αλλά αυτό συμβαίνει πολύ
περισσότερο κατά τον ύπνο. Εάν μετά την μάθηση υπάρξει στέρηση
νυκτερινού ύπνου, ακόμη και εάν την επομένη νύκτα ο ύπνος είναι πιο
μακρύς, δεν υπάρχει καμία ωφέλεια. Εάν μέσα στο πρώτο 24ωρο μετά την
μάθηση δεν δοθεί ο απαραίτητος ύπνος το αποτέλεσμα θα είναι η απώλεια
εδραίωσης της μνήμης.
Ο ύπνος αναδιοργανώνει τις μνήμες μέσα στον εγκέφαλο. Ίσως τις τοποθετεί
σε περιοχές πιο αποτελεσματικές, αλλάζοντας την γεωγραφία της
πληροφορίας.
Ο ύπνος μετά την μάθηση ενσωματώνει, ολοκληρώνει τις
ανθρώπινες μνήμες. Ο ύπνος έτσι προχωρά περισσότερο και συνδέει τις
μνήμες μεταξύ τους. Από τον συσχετισμό δυο μνημών, δημιουργεί μια νέα.
πχ από τις σχέσεις Α>Β, Β>Γ, Γ>Δ, Δ>Ε, Ε>Ζ μπορούμε να
συμπεράνουμε ότι Β> Ε κλπ.
Φαίνεται πως ο ύπνος μετά την μάθηση βοηθά τον εγκέφαλο να δημιουργεί
πολυπλοκότερες συσχετίσεις και να συνδέει μνήμες περισσότερο
μεμακρυσμένες η μια από την άλλη. Έτσι ο ύπνος αποδεικνύεται ότι είναι
το εργαλείο της δημιουργικότητας και ίσως είναι ο ονειρικός ύπνος.
Μπορείς να πας για ύπνο με τα κομμάτια του παζλ και ξυπνάς με το παζλ
τελειωμένο. Ο ύπνος δίνει σοφία στον άνθρωπο.
Ποια είναι η αποτελεσματικότερη ώρα μάθησης;
Όταν ξυπνήσεις σε μια λογική ώρα, φαίνεται σαν να υπάρχει κάποιου
βαθμού σταθερότητα μαθησιακής ικανότητας όλη την ημέρα. Ωστόσο φαίνεται
να υπάρχει σταδιακή μείωση. Έγιναν μελέτες σ’ αυτό για να χαρτογραφηθεί η
χρονική πορεία της μεγάλης έκπτωσης της μάθησης κατά την διάρκεια της
ημέρας. Η παρεμβολή μικρής διάρκειας ύπνου στην πράξη αποκαθιστά την
ικανότητα για μάθηση. Αλλά ο υπνάκος έχει και τους κινδύνους του. Αυτό
που φάνηκε από τις μελέτες είναι ότι μετά από φυσιολογικό ύπνο οι
αποδοτικότερες ώρες είναι οι πρώτες πρωινές. Δεν είναι το ίδιο το
χρονικό διάστημα αλλά ότι είναι μετά από καλό νυκτερινό ύπνο. Γενικά
όμως η ικανότητα για μάθηση είναι κάπως σταθερή για 16 ώρες. Έτσι έχουμε
σύστημα καταγραφής γνώσεων για 16 ώρες περίπου πριν χρειαστεί να
κοιμηθούμε.
Έγιναν μελέτες λήψης αποφάσεων, κρίσεων, δημιουργικότητας, ρύθμισης
συναισθήματος, οπτικής προσοχής, μάθησης οδήγησης δίκυκλης μηχανής, και
όλες ακολουθούν ουσιαστικά το ίδιο προφίλ όπου όταν ο ύπνος είναι
επαρκής, όλα αυτά υποστηρίζονται. Ωστόσο, οι διάφορες λειτουργίες μέσα
στον εγκέφαλο βασίζονται σε διαφορετικά στάδια του ύπνου, σε
διαφορετικές ώρες της νύκτας. Δεν είναι μόνο ένα στάδιο ύπνου που τα
κάνει όλα για όλους τους μηχανισμούς του εγκεφάλου και αυτός είναι λόγος
που δεν υπάρχει μόνο ένα στάδιο ύπνου που είναι σπουδαίο. Πολλοί ρωτούν
πως θα έχω περισσότερο ονειρικό ή βαθύ ύπνο; Η φύση χρειάστηκε
εκατομμύρια χρόνια για να το ξεκαθαρίσει. Ας την αφήσουμε να κάνει την
δουλειά της.
Ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και κατά τον ύπνο
Ενδιαφέρον είναι ότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου γίνεται όχι μόνο κατά την ξύπνο αλλά και κατά τον ύπνο.
Ο ύπνος βοηθά τον εγκέφαλο να επανακαλωδιώνεται κάθε νύκτα. Αυτό γίνεται
γιατί μαθαίνουμε νέα πράγματα κατά την διάρκεια της ημέρας. Για να
αποθηκευτούν αυτές οι πληροφορίες ο εγκέφαλος χρειάζεται να αλλάξει την
δομή του, να αυξήσει ή να μειώσει συνδέσεις αν χρειάζεται. Ο ύπνος
φαίνεται να ενεργεί μια χρήσιμη επανακαλωδίωση κατά την διάρκεια του
ώστε όταν ξυπνήσεις να μην ξεχάσεις αυτά που έμαθες.
Μια από τις λειτουργίες του μετωπιαίου λοβού είναι ότι λειτουργεί ως
μηχανισμός ελέγχου. Είναι ο εκτελεστικός διευθυντής (CEO) του εγκεφάλου.
Είναι καλός στο να ελέγχει, να παίρνει αποφάσεις υψηλού επιπέδου και να
ελέγχει την εκτέλεση τους. Υπάρχουν άλλες περιοχές βαθύτερες στον
εγκέφαλο που χρειάζονται κάποιον έλεγχο, κέντρα που ελέγχουν την
συναισθηματική αυθόρμιση ή ευσυγκινησία. Είναι κάτι σαν το γκάζι και το
φρένο στο αυτοκίνητο. Ο μετωπιαίος λοβός είναι το φρένο και αυτές οι εν
τω βάθει δομές, αυτά τα συναισθηματικά κέντρα είναι το γκάζι. Όταν έχεις
μια νύχτα με καλό ύπνο, αυτή η σύνδεση μεταξύ αυτών των δύο, ρυθμίζεται
όμορφα, είναι δυνατή. Έτσι έχεις μια ισορροπία μεταξύ των δύο, του
γκαζιού και του φρένου. Χωρίς τον ύπνο μιας νύχτας, η σύνδεση αυτή
διακόπτεται με συνέπεια κάποιος να γίνεται ανισόρροπος, με όλο το
συναισθηματικό γκάζι και πολύ λίγο φρένο του μετωπιαίου λοβού. Έτσι
υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι όταν συμβαίνει αυτό. Όλοι ξέρουμε ότι όταν δεν
κοιμηθούμε αρκετά γινόμαστε λίγο συναισθηματικά ασταθείς, παράλογοι,
διαλυμένοι. Κλαίει το παιδί και οι γονείς λένε «το παιδί δεν κοιμήθηκε
καλά την νύκτα». Είναι σαν μια παγκόσμια γνώση ότι ο ελλιπής ύπνος την
νύκτα ισοδυναμεί με κακή διάθεση και συναισθηματική αντιδραστικότητα την
επόμενη ημέρα και αυτό έχει πραγματικές κλινικές επιπτώσεις.
Το πολύ άγχος και η κατάθλιψη εμποδίζουν τον μετωπιαίο φλοιό να θέτει
σκοπούς και να ελέγχει την συμπεριφορά. Ένας τρόπος που ο ύπνος βοηθά,
είναι ότι βοηθά να μειωθούν τα επίπεδα του άγχους. Άλλοι τρόποι είναι η
άσκηση, ο στοχασμός, ο διαλογισμός.
Συχνότερες Διαταραχές του Ύπνου
Οι συχνότερες καταστάσεις που σχετίζονται με τον ύπνο περιλαμβάνουν:
- Αϋπνία – όταν δεν μπορούμε να κοιμηθούμε ή να παραμείνουμε κοιμισμένοι.
- Άπνοια κατά τον ύπνο – η οποία περιλαμβάνει την εξασθενημένη αναπνοή κατά τον ύπνο.
- Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών – χαρακτηρίζεται από μυρμήγκιασμα, δυσφορία και πόνο στα πόδια που αυξάνεται τη νύχτα και ανακουφίζεται από τη μετακίνηση.
- Διαταραχές του Ημερήσιου ρυθμού – όταν το εσωτερικό ρολόι του ατόμου δεν λειτουργεί και διαταράσσονται τα πρότυπα του ύπνου.
- Παρυπνίες – δηλαδή ασυνήθιστες κινήσεις και δραστηριότητες κατά τον ύπνο, συμπεριλαμβανομένης της υπνοβασίας[i] και των εφιαλτών.
- Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας – όταν ένα άτομο αισθάνεται επίμονη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας από την ναρκοληψία ή άλλη ιατρική κατάσταση.
Στέρηση Ύπνου – Συνέπειες
Η στέρηση του ύπνου, η απώλεια και ιδίως η χρόνια απώλεια έχει σημαντικότατες συνέπειες στην όλη λειτουργία του οργανισμού μας.
Γήρανση και άνοια
Αυτό έχει σημαντικότατες ιατρικές και κοινωνικές επιπτώσεις, και ένας
τομέας έχει σχέση με την γήρανση και την άνοια. Όλοι νοιώθουμε ή και
ξέρουμε ότι όσο προχωρά η ηλικία η ικανότητα μάθησης και η μνήμη
μειώνεται σταδιακά και τελικά παρακμάζει. Αλλά ξέρουμε ότι με τις
δεκαετίες αυτό που σφραγίζει την γήρανση είναι ότι ο ύπνος γίνεται
ολοένα και χειρότερος και ειδικά ο βαθύς ύπνος. Και μόλις τα τελευταία
χρόνια δημοσιεύτηκε μελέτη όπου διαπιστώθηκε ότι όχι μόνο συμβαδίζουν
αυτά τα δύο αλλά και συσχετίζονται σημαντικά και η μελέτη υπονοεί ότι η
αποδιοργάνωση του βαθέως ύπνου ίσως είναι ένας παράγων που υποεκτιμήθηκε
και που συμβάλει σ’ αυτό που λέμε γνωσιακή έκπτωση και ακόμη πιο
πρόσφατα στην νόσο του Alzheimer.
Παρότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με την γήρανση και
την άνοια – αλλαγές στην φυσική δομή του εγκεφάλου ή ακόμη και αλλαγές
στο αγγειακό δίκτυο του εγκεφάλου – αυτοί είναι δυσκολότατοι στην
θεραπεία τους μέχρι στιγμής. Αλλά ο ύπνος είναι ένα κομμάτι που λείπει
από το πάζλ της εξήγησης της γήρανση ς και του Alzheimer και έχει μεγάλο
ενδιαφέρον γιατί ίσως μπορούμε να κάνουμε κάτι σχετικά με αυτό. Η λύση
πάντως δεν είναι τα υπνωτικά φάρμακα, γιατί δεν παράγουν φυσιολογικό
ύπνο και συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου και καρκίνου.
Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στις βιομηχανικά αναπτυγμένες κοινωνίες σχετικά
με τις ώρες εκπαίδευσης όσον αφορά την ώρα που αρχίζουν τα μαθήματα.
Κάποιοι δήμοι στις ΗΠΑ άρχισαν να μεταθέτουν αργότερα την ώρα έναρξης
των μαθημάτων και να παρατηρούν τις αλλαγές στις επιδόσεις τους στα
μαθήματα.
Στην Edina, μικρό δήμο έξω από την Μιννεάπολη της Minnesota όπου άλλαξαν
την ώρα προσέλευσης στα σχολεία από 07:25 σε 08:30, και μέτρησαν τις
επιπτώσεις στις επιδόσεις των μαθητών διαπίστωσαν σημαντικότατη
βελτίωση. Οι άριστοι μαθητές με υψηλές επιδόσεις είχαν 20% ,μεγαλύτερες
επιδόσεις.
Για να πάνε τα παιδία στις 07:25 στο σχολείο, τα λεωφορεία ξεκινούν στις
05:30 για να πάρουν τους πρώτους μαθητές. Αυτό σημαίνει ότι κάποια
παιδάκια πρέπει να ξυπνήσουν στις 05:15, 05:00 ή και νωρίτερα και αυτό
είναι σκέτη τρέλα.
Η βελτίωση δεν αφορούσε μόνο τις επιδόσεις αλλά και την μείωση των
προβλημάτων συμπεριφοράς, οι κοπάνες μειώθηκαν και ψυχολογικά και
ψυχιατρικά θέματα μειώθηκαν και αυτά.
Συνέβη όμως και κάτι άλλο μη αναμενόμενο. Αυξήθηκε και το προσδόκιμο
επιβίωσης των μαθητών καθώς μειώθηκαν τα τροχαία ατυχήματα και οι
αυτοκτονίες.
Σε άλλη περίπτωση όπου η ώρα προσέλευσης από 07:35 σε 08:45 τα τροχαία
ατυχήματα των μαθητών ηλικίας 16-18 ετών μειώθηκαν κατά 70%. Για να
εκτιμηθεί η διαφορά αρκεί να πούμε ότι η προστασία που προσφέρει το
σύστημα ABS στα αυτοκίνητα είναι μόλις 10-15%.
Από αυτά φαίνεται ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η σημασία του ύπνου στην εκπαίδευση. Όταν ο ύπνος είναι άφθονος, τα μυαλά ευημερούν.
Εκτός από την σημασία του στην μάθηση, στην μνήμη, στην γήρανση, στο
Alzheimer, ο ύπνος είναι σημαντικότατος και στην σταθεροποίηση της
συναισθηματικής και νοητικής υγείας.
Χωρίς ύπνο τα συναισθηματικά κυκλώματα του εγκεφάλου γίνονται
υπερδραστήρια και άλογα. Είναι αξιοσημείωτη η διαφορά που συμβαίνει σε
τόσο σύντομο χρονικό διάστημα με την στέρηση ύπνου. Και φαίνεται η
τεράστια σημασία του ύπνου στην συναισθηματική μας αρτιότητα. Και τώρα
κατανοούμε το γιατί.
Υπάρχει μια δομή βαθειά μέσα στον εγκέφαλο η αμυγδαλή. Μια σε κάθε ημισφαίριο. 
Οι
θέσεις αυτές είναι οι κύριες υπεύθυνες για την δημιουργία ισχυρών
συναισθηματικών αντιδράσεων, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών. Η
αμυγδαλή, υπό συνθήκες στέρησης ύπνου απαντάει με κατά 60% περισσότερη
ένταση από το φυσιολογικό. Αυτή η αντίδραση είναι όμοια με αυτήν που
παρατηρείται σε πολλές ψυχιατρικές καταστάσεις. Και βρίσκουμε σημαντικές
συνδέσεις μεταξύ αποδιοργάνωσης του ύπνου και καταστάσεων όπως
κατάθλιψης, άγχους, περιλαμβάνοντας το μετατραυματικό σύνδρομο,
σχιζοφρένειας, και της αυτοκτονίας. Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να
βρούμε μια ψυχιατρική κατάσταση όπου ο ύπνος να είναι φυσιολογικός. Ο
ύπνος έχει να πει μια βαθειά ιστορία για την κατανόηση μας και την
αντιμετώπιση και πιθανόν για την πρόληψη μιας σοβαρής νοητικής
ασθένειας.
Ο ύπνος είναι σημαντικότατος για τον εγκέφαλο αλλά και για όλο το σώμα.
Όλα τα συστήματα επηρεάζονται, καρδιαγγειακό, το αναπαραγωγικό, το
μεταβολικό. Μετά από ελλειπή ύπνο μιας εβδομάδας, τα επίπεδα του
σακχάρου του αίματος διαταράσσονται σε βαθμό που ο γιατρός θα σας πει
ότι είστε προδιαβητικός, ή θα σας πει για ελλειπή ύπνο και για το
καρδιαγγειακό σας σύστημα, και αυτό αφορά τον ύπνο μιας ώρας. Και ο
λόγος είναι γιατί γίνεται ένα πείραμα σε πληθυσμό 1,6 δισεκατομμύρια
κόσμο σε 70 χώρες δύο φορές τον χρόνο και είναι η λεγόμενη θερινή ώρα.
Την άνοιξη όταν χάνουμε μια ώρα ύπνο, βλέπουμε μια επακόλουθη αύξηση 24%
σε καρδιακές προσβολές. Το φθινόπωρο όπου κερδίζεται μία ώρα ύπνου,
βλέπουμε μείωση των καρδιακών προσβολών κατά 21%. Αυτό δείχνει την
ευθραυστότητα του σώματος και σε απλές αναστατώσεις του ύπνου. Ίσως οι
περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται τίποτε με την απώλεια μιας ώρας ύπνου.
Ο Εγκέφαλος συνεχίζει να αναπτύσσεται και στην ενήλικη ζωή και ειδικά ο
μετωπιαίος λοβός. Δυο πράγματα που φαίνονται να αλλάζουν είναι κάποιες
συνδέσεις μεταξύ νευρικών κυττάρων καθώς και οι νευρικές οδοί της λευκής
ουσίας που ενώνουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου ενισχύονται. Ειδικά
μια περιοχή που φαίνεται να αλλάζει περισσότερο είναι ο προμετωπιαίος
λοβός, ο οποίος είναι η θέση για τον συλλογισμό, τις αποφάσεις, τον
σχεδιασμό στόχων και σχεδίων και είναι η περιοχή που συνεχίζει να
αλλάζει κατά την διάρκεια των πανεπιστημιακών χρόνων και αυτή η περιοχή
είναι εκείνη που συντονίζει την δραστηριότητα με άλλες περιοχές του
εγκεφάλου για να εξασφαλίσει ότι θα επιτύχεις τους στόχους σου. Πολλά
αλλάζουν αυτά τα χρόνια, όπου πιθανότατα γίνεσαι ανεξάρτητος για πρώτη
φορά στην ζωή σου, μαθαίνεις περισσότερα και αποφασίζεις για
περισσότερα, για τις φιλίες σου. Όλες αυτές οι μεταβολές γίνονται σε
όλους αλλά ο εγκέφαλος μας συντονίζεται με τις ακριβείς εμπειρίες μας,
με αυτό που θέλουμε να γίνουμε.
Ας δούμε όμως τον ύπνο και το ανοσιακό σύστημα.
Υπάρχουν τα κύτταρα φυσικοί φονείς (natural killer cells). Μπορούμε
να τα παρομοιάσουμε με τους μυστικούς πράκτορες του ανοσιακού
συστήματος. Είναι κατάλληλα να ανακαλύπτουν και να εξαλείφουν
επικίνδυνα ξένα στοιχεία. Όταν έχουμε έλλειψη ύπνου, η δραστηριότητα των
κυττάρων αυτών περιορίζεται. Τα κύτταρα αυτά καταστρέφουν καρκινικά
κύτταρα που δημιουργούνται συνέχεια στο σώμα. Μείωση του ύπνου σε 4 ώρες
έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της δραστηριότητας των ΝΚ κυττάρων κατά
70%. Έτσι διαπιστώνονται σημαντικές συνδέσεις μεταξύ λίγου ύπνου και
διαφόρων μορφών καρκίνου, όπως καρκίνο πεπτικού, προστάτη, μαστού. Έτσι ο
παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε την οποιαδήποτε αλλαγή στους
ρυθμούς τού ύπνου ως πιθανό καρκινογόνο παράγοντα.
Η μείωση του ύπνου συνδέεται με βραχύτερη ζωή και σημαντικά χειρότερης ποιότητας.
Η πορεία ενός καρκίνου με ταυτόχρονη έλλειψη ύπνου είναι ταχύτερη και
επιθετικότερη. Σε μελέτες σε ποντίκια το μέγεθος και η ταχύτητα
πολλαπλασιασμού του καρκινικού όγκου ήταν 200% στα ποντίκια που
διαταράχθηκε ο ύπνος τους. Η έλλειψη ύπνου συνδέεται με επιταχυμένη
καρκινική πορεία.
Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει αρνητικά τον γενετικό κώδικα.
Σε μια μελέτη περιόρισαν τον ύπνο ανθρώπων σε 6 ώρες και μετά
μέτρησαν την αλλαγή στο προφίλ της γονιδιακής δραστηριότητας σε σύγκριση
με τα ίδια άτομα με 8 ώρες ύπνου για μια εβδομάδα. Παρατηρήθηκε
διατάραξη στην δραστηριότητα 711 γονιδίων. Από αυτά τα μισά αύξησαν την
δραστηριότητα τους ενώ τα άλλα μισά μείωσαν την δραστηριότητα τους.
Αυτά που μείωσαν την δραστηριότητα τους ήταν αυτά που συνδέονται με
διάφορες εκδηλώσεις του ανοσιακού συστήματος. Τα γονίδια που αύξησαν την
δραστηριότητα τους ήσαν αυτά που σχετίζονται με την ευόδωση όγκων,
γονίδια σχετιζόμενα με χρόνια φλεγμονή και γονίδια σχετιζόμενα με στρες
και ως συνέπεια καρδιαγγειακή νόσο.
Έτσι αποδεχόμενοι την έλλειψη ύπνου στον εαυτό μας αναγκαστικά
αποδεχόμαστε την ιδέα ότι κάνουμε πειράματα γενετικής τροποποίησης στον
εαυτό μας. Όταν δεν επιτρέπουμε στα παιδιά μας να έχουν τον ύπνο που
απελπιστικά χρειάζονται, τότε αυτό ισοδυναμεί με την επιβολή ενός
πειράματος γενετικής μηχανικής πάνω τους. Δεν υπάρχει μέρος του
οργανισμού που μπορεί να ξεφύγει τις συνέπειες της στέρησης ύπνου.
Μοιάζει με έναν σπασμένο σωλήνα νερού στο σπίτι μας, αργά ή γρήγορα θα
επηρεάσει τα πάντα.
Ο ύπνος δεν είναι μια προαιρετική πολυτέλεια του τρόπου ζωής. Είναι μια
αδιαπραγμάτευτη βιολογική αναγκαιότητα. Είναι σύστημα που υποστηρίζει
την ζωή, και είναι η καλύτερη προσπάθεια της Φύσης ενάντιο στον θάνατο.
Σωματικό βάρος.
Ο καλός ύπνος κάνει την εμφάνιση ελκυστικότερη και υγιέστερη. Ο καλός ύπνος κάνει το σώμα υγιέστερο.
Ο ύπνος επηρεάζει το σωματικό βάρος. Η έλλειψη ύπνου οδηγεί σε αναζήτηση
γλυκών και λιπαρών τροφών. Οι ορμόνες λεπτίνη και γκρελίνη στον
εγκέφαλο και το σώμα που αλλάζουν την ενεργειακή ισορροπία και την
ισορροπία της όρεξης. Αυτές διαταράσσονται έντονα υπό συνθήκες έλλειψη
ύπνου. Επίσης όταν μας λείπει ύπνος έχουμε την τάση να πάρουμε κάποια
ουσία όπως καφέ και αλλά τονωτικά και την τάση να πάρουμε οινόπνευμα και
άλλα κατευναστικά την νύκτα. Έτσι υπάρχει πραγματική σύνδεση μεταξύ
δυσκολιών σχετικών με ουσίες και των προβλημάτων ύπνου.
Υπνωτικά φάρμακα
Τα υπνωτικά φάρμακα ανήκουν στα ηρεμιστικά. Ο Ύπνος που προκαλούν δεν
έχει τίποτε κοινό με τον φυσιολογικό. Αυτά εμποδίζουν τα διάφορα στάδια
του ύπνου.
Η ηρέμηση δεν είναι ύπνος. Αυτό που κάνουν είναι να βγάλουν από την μέση
τον φλοιό, αλλά δεν προκαλούν φυσιολογικό ύπνο. Και όλα συνδέονται με
σημαντικά αυξημένο κίνδυνο θανάτου καθώς και καρκίνο.
Ο φυσιολογικός ύπνος ενισχύει τις νέες συνάψεις που δημιουργούνται την
ημέρα με την λειτουργία της μάθησης. Τα υπνωτικά φάρμακα βρέθηκε να
εξασθενούν τις συνάψεις αυτές κατά 50%, παρά τον παρατεταμένο ύπνο που
προκαλούν. Δεν χρειάζεται η λήψη τους ως θεραπεία της αϋπνίας. Υπάρχουν
καλύτερες θεραπείες όπως η μη φαρμακευτική CBTI
(CognitiveBehavioralTherapyforInsomnia). Το καλό με αυτήν είναι ότι
προκαλεί ύπνο όμοιας διάρκειας με τα υπνωτικά με την διαφορά ότι η
ωφέλεια συνεχίζει και μετά την διακοπή της θεραπείας από τον θεραπευτή,
ενώ με την διακοπή του υπνωτικού η αϋπνία επιστρέφει χειρότερη.
Χρονισμός έναντι διάρκειας ύπνου
Έχει αποδειχθεί ότι μετράει περισσότερο η ποιότητα του ύπνου και όχι
απλά η ποσότητα. Είναι όπως οι θερμίδες όπου το ίδιο ποσό από σάκχαρα ή
από ισορροπημένη διατροφή δεν έχει ο ίδιο αποτέλεσμα. Σε διαφορετικές
ώρες ο εγκέφαλος χρειάζεται διαφορετικά πράγματα από το μενού του ύπνου.
Στο πίνακα που ακολουθεί είναι οι ώρες που χρειάζεται ο οργανισμός υπό κανονικές συνθήκες.
| Ομάδα Ηλικίας |
Ώρες Ύπνου για Υγεία |
| Νεογνά (0 με 3 μήνες) |
14 με 17 ώρες |
| Βρέφη (4 με 11 μήνες) |
12 με 15 ώρες |
| Νήπια (1 με 2 χρόνια ) |
11 με 14 ώρες |
| Προσχολική ηλικία (3 με 5) |
10 με 13 ώρες |
| Σχολική ηλικία (6 με 13) |
9 με 11 ώρες |
| Έφηβοι (14 με 17) |
8 με 10 ώρες |
| Ενήλικες (18 με 64) |
7 με 9 ώρες |
| Ηλικιωμένοι (65 και άνω) |
7 με 8 ώρες |
Είναι αδύνατον φυσιολογικά να κοιμηθεί κάποιος περισσότερο από αυτό
που χρειάζεται. Ο υπερβολικός ύπνος κυρίως είναι ένδειξη κατάθλιψης,
αλλά μάλλον πρόκειται περισσότερο για παραμονή στο κρεβάτι παρά για
περισσότερο ύπνο.
Όταν επανέλθουμε στον ικανοποιητικό ύπνο πολλές από τις καταστάσεις του
εγκεφάλου και του σώματος επανέρχονται με την αποκατάσταση του ύπνου.
Κάποιες εκδηλώσεις του διαταραγμένου ανοσιακού συστήματος μπορεί να
χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να επανέλθουν στο φυσιολογικό από
άλλες. Αλλά ποτέ δεν μπορείς να αναπληρώσεις αυτό που έχασες. Ο ύπνος
δεν λειτουργεί σαν τράπεζα όπου αθροίζεις χρέη και μετά μπορείς να
εξοφλήσεις μονομιάς. Εάν χάσεις τον ύπνο μιας νύχτας δεν μπορείς όσο και
να κοιμηθείς περισσότερο να ανακτήσεις όλο αυτό που έχασες. Δεν είναι
όπως με τον λιπώδη ιστό όπου μπορείς να κάνεις κατάθεση και μετά να το
χρησιμοποιήσεις σε καιρό πείνας. Η λύση είναι τα λιποκύτταρα. Αλλά δεν
υπάρχει το αντίστοιχο στον εγκέφαλο. Ο λόγος είναι ότι ο άνθρωπος είναι
το μόνο είδος που υποβάλλει με την θέληση του τον εαυτό του σε στέρηση
ύπνου χωρίς προφανή λόγο. Έτσι η φύση ποτέ δεν αντιμετώπισε την πρόκληση
σε όλη την εξέλιξη να δημιουργήσει δίχτυ ασφάλειας στην περίπτωση
ανεπαρκούς ύπνου. Έτσι δεν υπάρχει μηχανισμός ασφάλειας. Δεν υπάρχει
σύστημα πίστωσης.
Πως επηρεάζει τον ύπνο το οινόπνευμα;
Το οινόπνευμα είναι το πλέον παρανοημένο ναρκωτικό σχετικά με τον
ύπνο. Πολλοί λένε ότι ήπια ένα ποτήρι και κοιμήθηκα καλύτερα. Αυτό δεν
αληθεύει. Το οινόπνευμα ανήκει στην τάξη των ηρεμιστικών. Και αυτά δεν
έχουν σχέση με τον φυσιολογικό ύπνο. Αυτό που κάνουν οι άνθρωποι είναι
να απομακρύνουν την συνειδητότητα με το οινόπνευμα. Δεν μπαίνει ο
οργανισμός σε φυσιολογικό ύπνο. Επιπλέον υπάρχουν δύο επιπλέον
προβλήματα με το οινόπνευμα. Πρώτον, κατακερματίζει τον ύπνο με
αφυπνίσεις κατά την νύκτα. Το πρόβλημα είναι ότι είναι τόσο βραχείες
ώστε δεν μπορείς να τις θυμηθείς και να τις βάλεις μέσα στην μνήμη.
Σηκώνεσαι την επομένη μη αναζωογονημένος, και δεν ξέρει γιατί, ότι το
οινόπνευμα τεμάχισε τον ύπνο. Τελικά το οινόπνευμα είναι πολύ
αποτελεσματικό στο να μπλοκάρει τον ονειρικό ύπνο και θα πρέπει να
αποφεύγεται. Όταν το σώμα καταφέρει να ξεφορτωθεί το οινόπνευμα κατά
την νύκτα, ο ονειρικός ύπνος επανέρχεται με δύναμη και τα όνειρα είναι
έντονα. Όμως η απώλεια ονειρικού ύπνο είναι τόσο μεγάλη που οι
αλκοολικοί βλέπουν όνειρα στον ξύπνο τους και αυτό είναι γνωστό ως
τρομώδες παραλήρημα που μοιάζει με ψύχωση.
Η Καφεΐνη
Επίσης πρέπει εδώ να αναφερθούμε στην καφεΐνη. Είναι γνωστή ως
διεγερτικό φάρμακο, ανήκει σε αυτά που λέμε ψυχοδραστικά διεγερτικά.
Είναι το μόνο νόμιμο διεγερτικό που το δίνουμε και στα παιδιά μας. Η
καφεΐνη μπορεί προφανώς να σε κρατήσει ξύπνιο την νύκτα, αλλά κάποιοι
λένε, μπορώ να πιω έναν καφέ και να πέσω άνετα για ύπνο. Το πρόβλημα
είναι ότι ακόμη και να αποκοιμηθείς, το βάθος του βαθέως ύπνου που έχεις
δεν είναι τόσο βαθύ όσο εάν δεν είχες πιει καφέ. Και πάλι ξυπνάς την
επομένη και νοιώθεις μη αναζωογονημένος, δεν θυμάσαι να ξύπνησες ή να
αγωνίστηκες να αποκοιμηθείς και έτσι δεν ξέρεις ότι αυτό οφείλεται στην
καφεΐνη και τώρα χρειάζεσαι δυο ποτήρια καφέ αντί ένα το επόμενο πρωί
και δημιουργείς έναν φαύλο κύκλο και πιθανόν αυτός είναι ο λόγος που η
καφεΐνη είναι το δεύτερο περισσότερο εμπορεύσιμο προϊόν στην επιφάνεια
του πλανήτη μετά το πετρέλαιο.
Βιομηχανικά κράτη – ύπνος
Γενικά με ύπνο κάτω από επτά ώρες αρχίζουμε να μετράμε αντικειμενικά διαταραχές.
Υπάρχουν πολύ καθαρές μελέτες που δείχνουν ότι όλα τα βιομηχανικά κράτη
είναι κοινωνίες στερημένες ύπνου. Χρειαζόμαστε σκοτάδι επειδή ο τρόπος
που δουλεύει το σκότος είναι ότι πραγματικά αφαιρεί το φρένο από την
ορμόνη μελατονίνη που χρειάζεται να αυξηθεί για να ρυθμίσει τον χρόνο
της έναρξης του υγιούς ύπνου. Έτσι εάν λούζεσαι σε ηλεκτρικό φως την
νύκτα, ακόμη και εάν δεν είναι τόσο ισχυρό όσο το ημερήσιο φως, μπορεί
να κρατάει το φρένο στην μελατονίνη.
Η μείωση, λοιπόν, του ύπνου σε όλα τα βιομηχανοποιημένα κράτη έχει
καταστροφική επίπτωση στην υγεία μας, στην ευεξία μας, και στην ασφάλεια
και στην εκπαίδευση των παιδιών μας. Είναι μια σιωπηλή επιδημία
έλλειψης ύπνου και ταχύτατα γίνεται μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις
που αντιμετωπίζουμε στον 21ο αιώνα.
Είναι ώρα να απαιτήσουμε το δικαίωμα ολονύκτιου ύπνου, και χωρίς να
νοιώθουμε άβολα και χωρίς το στίγμα της τεμπελιάς. Και κάνοντας έτσι
ίσως τελικά θυμηθούμε πως είναι να νοιώθεις ξύπνιος όλη την ημέρα.
Οθόνες
Κάνανε κάποιες συναρπαστικές μελέτες όπου βρέθηκε ότι εν αντιθέσει με
την ανάγνωση κανονικού βιβλίου υπό χαμηλό φωτισμό, η ανάγνωση μιας
ώρας σε ipad πρώτα καθυστέρησε την κορυφή στα επίπεδα μελατονίνης κατά
2-3 ώρες και δεύτερον ο ύπνος δεν ήταν τόσο καλός. Ο REM ύπνος ήταν
διαταραγμένος και οι άνθρωποι υποκειμενικά ένοιωθαν χειρότερα και
λιγότερο αναζωογονημένοι το επόμενο πρωινό και χρειάστηκαν λίγες ημέρες
πριν ανακάμψουν μετά που διέκοψαν το διάβασμα.(2)
Οι μέχρι στιγμής συμβουλές είναι προσπαθήστε να περιορίζεται τον χρόνο
στην οθόνη την τελευταία ώρα. Μπορείτε να εγκαταστήσετε πρόγραμμα που
βοηθάει να μειώσει το πιο βλαβερό μήκος κύματος φωτός που είναι το μπλε
φως. Μπορείτε επίσης να φοράτε εκείνα τα γυαλιά που φαίνεται να κάνουν
καλή δουλειά και πάνω από όλα μειώστε την διέγερση. Κουρτίνες που
συσκοτίζουν είναι πολύ καλές κατά την νύκτα στο κρεβάτι.
Πως επηρεάζει τον ύπνο η θέση στην οποία κατακλινόμαστε;
Όταν είσαι νέος, η θέση δεν έχει κάποια σημαντική διαφορά. Με την
πάροδο όμως της ηλικίας η ύπτια θέση προδιαθέτει για την λεγόμενη
άπνοια. Οι μαλακοί ιστοί των αεραγωγών χαλαρώνουν υπερβολικά και τους
αποφράσουν και υπάρχουν περίοδοι όπου ο εγκέφαλος έχει έλλειψη οξυγόνου.
Αυτή εμποδίζει τα βαθύτερα στάδια του ύπνου, οποίος είναι πιο ρηχός και
κομματιασμένος. Αυτό είναι αληθινό πρόβλημα και έχει επιπλοκές
σημαντικές ως συνέπειες. Η αποφρακτική άπνοια είναι σοβαρή αιτία
νοσηρότητας και βράχυνσης της ζωής. Έτσι η θέση δεν αποτελεί πρόβλημα
μέχρι που αρχίζει κάποιος να ροχαλίζει και κάνει άπνοια.
Υπερυπνία
Η υπερυπνία συνήθως συνδέεται με υπάρχουσα κατάθλιψη. Με την
κατάθλιψη συνήθως υπάρχει αϋπνία αλλά ενίοτε υπάρχει και υπερυπνία. Αλλά
όταν μελετηθεί η περίπτωση με καταγραφή του ύπνου βλέπουμε ότι μάλλον
είναι περισσότερο παραμονή στο κρεβάτι και όχι απαραίτητα περισσότερος
ύπνος. Όσον αφορά την θνησιμότητα [1] όσο
λιγότερος ο ύπνος τόσο περισσότερο αυξάνει και μάλιστα εκθετικά. Ο
περισσότερο ύπνος σημαίνει ότι υπάρχει διαταραχή όπου το σώμα χρειάζεται
περισσότερο ύπνο γιατί χάνει την μάχη αλλά συνεχίζει να προσπαθεί. Το
βλέπουμε όταν ήμαστε στην φάση ανάρρωσης από κάποιο νόσημα θέλουμε
περισσότερο ύπνο.
Το μπλε φως το πρωί μας αφυπνίζει και σταματά την παραγωγή μελατονίνης.
Η Υποκειμενική Αίσθηση του Χρόνου κατά την Νύκτα
Ξυπνάει κάποιος στις 0400 και δεν σηκώνεται παρά κατά τις 0800 και
έχει την αίσθηση ότι δεν κοιμήθηκε καθόλου αυτό το διάστημα. Τι συνέπεια
μπορεί να έχει αυτό το γεγονός;
Πρώτα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει αυτό που λέμε υπνική παρεξήγηση. Η
υποκειμενική αίσθηση του χρόνου κατά την νύκτα πάντοτε υπερεκτιμάται. Η
συμβουλή είναι ότι εάν δεν μπορείς να κοιμηθείς, σήκω, πήγαινε σε
διαφορετικό χώρο, με χαμηλό φωτισμό και κάνε κάτι που δεν διεγείρει, πχ
διάβασε ένα περιοδικό και όταν νυστάξεις επίστρεψε στο κρεβάτι. Ο λόγος
είναι ότι ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να συσχετίζει καταστάσεις και
δεν πρέπει να συσχετίσει την παραμονή στο κρεβάτι με πλήρη εγρήγορση.
Συνέπειες Ανεπαρκούς ύπνου
Η ειδικευόμενοι ιατροί όταν έχουν ύπνο μόνο 5-6 ώρες έχουν τριπλάσια πιθανότητα να κάνουν λάθη στις εκτιμήσεις τους.
Ο ένας στους πέντε ειδικευομένους θα κάνει κάποιο σοβαρό λάθος που θα
στοιχίσει στους ασθενείς του. Ο ένας στους 20 θα σκοτώσει κάποιον ασθενή
λόγω λάθους που σχετίζεται με την κόπωση.
Εάν ο ειδικευόμενος μετά από 24 ωρη υπηρεσία στα επείγοντα επιστρέφει
οδηγώντας το αυτοκίνητο του έχει κίνδυνο για ατύχημα αυξημένο κατά 169%.
Αυτές οι πληροφορίες είναι δεδομένες πλέον αλλά δεν λαμβάνονται υπ’
όψιν από τους υπευθύνους. Κάτι παρόμοιο αφορά και τον στρατό.
Τα πράγματα όμως αρχίσουν αν αλλάζουν, όχι επειδή έγινε κατανοητό το
πρόβλημα αλλά εξαιτίας των δικηγόρων. Οι αποζημιώσεις που πληρώνουν τα
νοσοκομεία στις ΗΠΑ ίσως είναι ένα κίνητρο.
Είναι ο Ύπνος μας αρκετός;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Μπορούμε να πούμε όμως ότι η λήψη
καφεΐνης πριν τις 11 πμ, σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε τις συνέπειας της
έλλειψης επαρκούς ύπνου. Εάν πάλι νοιώθουμε την ανάγκη να παρατείνουμε
τον ύπνο μας μετά το συνηθισμένο ωράριο, σημαίνει ότι ο εγκέφαλος
χρειάζεται και άλλο ύπνο.
Από την άλλη φαίνεται ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αναπληρώσει όλον τον
χαμένο ύπνο. Η βουλιμία για ύπνο που υπάρχει το Σαββατοκύριακο όταν
προηγείται έλλειψη ύπνου κατά την προηγηθείσα εβδομάδα, δεν λειτουργεί
ως τράπεζα για καταθέσεις ύπνου. Και στο ερώτημα γιατί δεν διευθετήθηκε
το θέμα αυτό, η απάντηση είναι ότι ήμαστε το μόνο είδος που εσκεμμένα
στερεί το ύπνο από τον εαυτό του. Κατά συνέπεια η φύση δεν αντιμετώπισε
ποτέ την εξελικτική πρόκληση να αντιμετωπίσει το θέμα αυτό. Αντίθετα με
το θέμα των θερμίδων ανέπτυξε την δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας στον
λιπώδη ιστό για τις περιόδους όπου η παροχή τροφής θα ήταν περιορισμένη ή
απούσα. Έτσι για τον ύπνο δεν υπάρχει κάποιος ιστός για την αποθήκευση
ύπνου.
Κατά την διάρκεια της ημέρας δημιουργείται μια πίεση προς ύπνο, η οποία
καθορίζει και την ποιότητα και διάρκεια του ύπνου. Αυτή στην νεαρή
ηλικία είναι μεγαλύτερη και παρότι μετά από κάθε περίοδο ύπνου
αφυπνιζόμαστε, αυτό είναι για λίγο και δεν υπάρχει ανάμνηση την επομένη.
Με την πάροδο της ηλικίας, η πίεση αυτή μειώνεται και μετά από κάποια
περίοδο ύπνου αφυπνιζόμαστε για μεγαλύτερο διάστημα και δυσκολευόμαστε
να ξανακοιμηθούμε. Η πίεση αυτή δημιουργείται από την άθροιση μιας
ουσίας, της αδενοσίνης, όπου όσο περισσότερο αθροίζεται τόσο μεγαλύτερη η
αίσθηση της πίεσης για ύπνο. Μετά από 16 ώρες ξύπνου, έχει αθροιστεί
αρκετή αδενοσίνη ώστε να νιώθουμε την ανάγκη για ύπνο. Η καφεΐνη
δεσμεύει και εμποδίζει τους υποδοχείς για την αδενοσίνη στον εγκέφαλο
και τον εμποδίζει να νοιώσει την ανάγκη για ύπνο. Όμως η αδενοσίνη
συνεχίζει να αθροίζεται και όταν κατά τις 0200 ο εγκέφαλος έχει
αποδομήσει την καφεΐνη, τότε παρατηρείται η κατάρρευση καφεΐνης, και
νοιώθουμε την ανάγκη να πάρουμε περισσότερη καφεΐνη για να έχουμε το
ίδιο αποτέλεσμα εγρήγορσης.
Κατά τον ύπνο απομακρύνεται η αδενοσίνη και ξυπνάμε. Ο μεσημεριανός
υπνάκος εάν γίνει μετά τις 3 μμ, αφαιρεί πολλή από την αδενοσίνη και στο
υπόλοιπο διάστημα δεν έχει αθροιστεί αρκετή ποσότητα της για να
νοιώσουμε την ανάγκη για ύπνο.
Βέβαια στις βιομηχανικές κοινωνίες το πρότυπο του ύπνου έχει αλλάξει και
έγινε μονοφασικό, δηλαδή μια περίοδος ύπνου 7-8 ωρών. Σε κοινωνίες μη
βιομηχανικές επικρατεί το διφασικό πρότυπο, όπου έχουμε μια περίοδο 6-7
ωρών νυκτερινού ύπνου και την συνήθεια της σιέστας. Αυτό το πρότυπο έχει
εγγραφεί στο γενετικό υλικό μας και υπάρχει μια βύθιση στην εγρήγορση
γύρω στις 2-4 μμ. Όταν βρεθούμε μετά το γεύμα σε κάποια συνάντηση,
βλέπουμε να μισοκοιμούνται κάποιοι, κάτι πολύ φυσιολογικό. Έτσι άνθρωποι
που ακούνε μουσική πέφτουν θύμα αυτού που λέγεται επιδόρπιος ύπνος.
Κάθε στάδιο ύπνου είναι εξίσου σημαντικό. Όλος αυτός ο ονειρικός ύπνος
που παίρνουμε στις πρώτες πρωινές ώρες έχει σχέση με την
δημιουργικότητα, τον έλεγχο των συναισθημάτων και την υγεία του
καρδιοαγγειακού συστήματος. Ο βαθύς ύπνος των πρώτων 3-4 ωρών της νύκτας
σχετίζεται με σημαντικότατες λειτουργίες όπως η μάθηση, η μνήμη, το
ανοσιακό σύστημα, ο μεταβολικός έλεγχος. Έτσι κάθε στάδιο ύπνου
υπηρετεί κάποιο είδος λειτουργίας σε διαφορετικό χρόνο την νύκτα. Όταν ο
ύπνος είναι κερματισμένος με πολύ συχνές αφυπνίσεις ίσως αποτελεί
πρόβλημα.
Υπάρχει πολλή επιστημονική πληροφορία για το κόστος σε δολάρια του
ανεπαρκούς ύπνου στον χώρο εργασίας αναφορικά με την παραγωγικότητα, τις
ημέρες ασθενείας και ημέρες απουσίας από την εργασία. Έχει υπολογιστεί
ότι υπάλληλοι με ύπνο λιγότερο από 6 ώρες κοστίζουν στον εργοδότη
2000-3000 δολάρια ετησίως. Εάν αυτό το επεκτείνεις σε όλη την εταιρεία
το ποσόν αυτό μπορεί να φτάσει τα πενήντα εκατομμύρια ετησίως.
Η ιδέα ότι το να κοιμηθούμε επαρκώς συνδέεται με τεμπελιά δεν είναι
σωστή, γιατί οι ανάγκες σε ύπνο ακόμη και κατά την διάρκεια της ημέρας
ποικίλλουν στις διάφορες ηλικίες και στα άτομα.
Το να είναι ήμαστε απασχολημένοι δεν σημαίνει ότι ήμαστε σημαντικοί.
Το γεγονός ότι κάποιες ασχολίες παίρνουν πολύ χρόνο μπορεί να οφείλεται
στο γεγονός ότι δεν έχουμε κοιμηθεί ικανοποιητικά και λειτουργούμε με
το μισό δυναμικό μας.
Συχνά κατά την διάρκεια του ύπνου έχουμε την αίσθηση ότι δεν κοιμόμαστε και βλέπουμε εφιάλτες.
Οι εφιάλτες ταλανίζουν το 5-20% των ανθρώπων και είναι συχνότεροι σε
διάφορες περιόδους της ζωής. Τα δύσκολα όνειρα δεν είναι ασυνήθιστα και
ενίοτε είναι ωφέλιμα. Υπάρχουν κλινικές πληροφορίες ότι οι άνθρωποι που
ονειρεύονται σχετικά με τις τραυματικές εμπειρίες της ημέρας έχουν
καλύτερη πρόγνωση. Κατά τον ονειρικό ύπνο όπου τα όνειρα είναι γύρω από
το γεγονός, γίνεται ένας είδος θεραπείας όπου διαχωρίζεται το
συναισθηματικό κομμάτι και μένει μόνο η ανάμνηση χωρίς την
συναισθηματική φόρτιση.
Τι κάνουμε για καλό ύπνο;
- Αν ήμαστε ξύπνοι για πάνω από 30 λεπτά καλύτερα να πάμε σε άλλο χώρο μέχρι να νυστάξουμε.
- Αποφυγή οινοπνεύματος και καφεΐνης.
- Απομάκρυνση κάθε ηλεκτρονικής συσκευής. Δεν κοιτάμε την ώρα στο ξυπνητήρι.
- Το δωμάτιο να είναι δροσερό γύρω στους 18ο . Το σώμα και
ο εγκέφαλος χρειάζονται να μειωθεί η θερμοκρασία τους κατά ένα βαθμό
για να ξεκινήσει ο ύπνος. Αυτός είναι ο λόγος που δυσκολεύεται ο ύπνος
σε δωμάτιο πολύ ψυχρό ή πολύ θερμό.
- Πηγαίνετε στο κρεβάτι την ίδια ώρα και να ξυπνάτε την ίδια ώρα. Μη παρατείνετε τον ύπνο γιατί αλλάζει η κανονικότητα.
- Χαμηλός φωτισμός το βράδυ και λαμπρός το πρωί.
Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα και ο ύπνος
Δεδομένων των προβλημάτων με τα υπνωτικά, οι ιατροί επιστήμονες
διερευνούν άλλους τρόπους βελτίωσης του ύπνου, στοχεύοντας στο
ενδοκανναβινοειδές σύστημα (ΕΚΣ). Ως ο κύριος ομοιοστατικός ρυθμιστής
της ανθρώπινης φυσιολογίας, το ΕΚΣ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον
κύκλο του ύπνου-αφύπνισης και σε άλλες κιρκαδικές διαδικασίες.
Ο Ιταλός επιστήμονας Vicenzo DiMarzo συνοψίζει την ευρεία ρυθμιστική
λειτουργία του ενδοκανναβινοειδούς συστήματος στη φράση “Φάε, κοιμήσου,
χαλάρωσε, προστάτεψε και ξέχασε”.
Το πώς αποκοιμιόμαστε, παραμένουμε κοιμισμένοι, αφυπνιζόμαστε και
παραμένουμε ξύπνιοι είναι μέρος εσωτερικής βιολογικής διαδικασίας που
ρυθμίζεται από τους κυκλικούς μας ρυθμούς και το ενδοκανναβινοειδές μας
σύστημα. Οι κυκλικοί ρυθμοί διέπουν μια ποικιλία δράσεων στο σώμα,
συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ορμονών, του καρδιακού ρυθμού, του
μεταβολισμού, και πότε να κοιμηθούμε και να ξυπνήσουμε.
Είναι σαν να έχουμε ένα εσωτερικό βιοχημικό χρονοδιακόπτη ή ρολόι που
παρακολουθεί την ανάγκη μας για ύπνο, καθοδηγεί το σώμα να κοιμηθεί και
κατόπιν επηρεάζει την ένταση του ύπνου. Αυτός ο βιολογικός μηχανισμός
επηρεάζεται από εξωτερικές δυνάμεις όπως το ταξίδι, τα φάρμακα, η τροφή,
το ποτό, το περιβάλλον, το στρες και άλλα.
Υπάρχει το βασικό ερώτημα: Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα ρυθμίζει την εμπειρία μας με τους κυκλικούς ρυθμούς ή το αντίστροφο;
Τα αποδεικτικά στοιχεία μιας ισχυρής σχέσης μεταξύ των δύο παρατηρούνται
στις διακυμάνσεις του ανανταμιδίου και της 2-AG (ενδοκανναβινοειδή
μόρια του ίδιου του εγκεφάλου) κατά τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, μαζί με
τα μεταβολικά ένζυμα που δημιουργούν και διασπούν αυτές τις ενδογενείς
ενώσεις κανναβινοειδών.
Το ανανταμίδιο υπάρχει στον εγκέφαλο σε υψηλότερα επίπεδα τη νύχτα και
συνεργάζεται με τους ενδογενείς νευροδιαβιβαστές ελαιαμίδιο (oleamide)
και αδενοσίνη για τη δημιουργία ύπνου. Αντίθετα, η 2AG είναι υψηλότερη
κατά τη διάρκεια της ημέρας, γεγονός που υποδηλώνει ότι εμπλέκεται στην
προώθηση της εγρήγορσης.
Ο εξαιρετικά πολύπλοκος κύκλος ύπνου-αφύπνισης οδηγείται από μια ποικιλία νευροχημικών και μοριακών οδών.2
Τόσο το ανανταμίδιο όσο και η 2ΑG ενεργοποιούν τους υποδοχείς
κανναβινοειδών CB1 που είναι συγκεντρωμένοι στο κεντρικό νευρικό
σύστημα, συμπεριλαμβανομένων των τμημάτων του εγκεφάλου που σχετίζονται
με τη ρύθμιση του ύπνου.
Οι υποδοχείς CB1 ρυθμίζουν την απελευθέρωση του νευροδιαβιβαστή έτσι
ώστε να πληροφορεί προς τα πίσω για υπερβολική νευρωνική δραστηριότητα,
μειώνοντας έτσι το άγχος, τον πόνο και τη φλεγμονή. Η έκφραση του
υποδοχέα CB1 είναι συνεπώς ένας βασικός παράγοντας για τη ρύθμιση της
ομοιόστασης του ύπνου.
Αυτό δεν συμβαίνει, ωστόσο, σε σχέση με τον CB2, τον υποδοχέα
κανναβινοειδών που εντοπίζεται κυρίως στα ανοσοκύτταρα, στο περιφερικό
νευρικό σύστημα και στον μεταβολικό ιστό. Ενώ η έκφραση του υποδοχέα CB1
αντικατοπτρίζει τους κυκλικούς κιρκαδικούς ρυθμούς, δεν έχουν
περιγραφεί τέτοιες διακυμάνσεις για τον υποδοχέα CB2.
Η πρόκληση της μελέτης και θεραπείας των διαταραχών του ύπνου
περιπλέκεται από το γεγονός ότι οι διαταραχές ύπνου είναι σύμπτωμα
πολλών χρόνιων ασθενειών. Σε πολλές περιπτώσεις, ο κακός ύπνος οδηγεί σε
χρόνιες ασθένειες και η χρόνια ασθένεια συνεπάγεται πάντα μια
υποκείμενη ανισορροπία ή δυσλειτουργία του ενδοκανναβινοειδούς
συστήματος. Παρόλο που έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε για τη σχέση μεταξύ
ECS και κιρκαδικών ρυθμών, είναι σαφές ότι ο επαρκής ποιοτικός ύπνος
είναι ένα κρίσιμο συστατικό στοιχείο της αποκατάστασης και διατήρησης
της υγείας του ατόμου.
Τα προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο συνεχίζουν να οδηγούν ένα
μεγάλο ποσοστό ανθρώπων να αναζητήσουν ανακούφιση από την κάνναβη. Ο
κακός ύπνος και η έλλειψη ύπνου προκαλούν φυσιολογικές μεταβολές στο
σώμα μετά από μία μόνο νύχτα, με αποτέλεσμα βραδύτερους χρόνους
αντίδρασης, απολεσθείσες γνωστικές επιδόσεις, λιγότερη ενέργεια,
επιδεινωμένο πόνο και φλεγμονή και σε πολλές περιπτώσεις υπερκατανάλωση ή
έντονη επιθυμία για πολύ λιπαρά και τροφές «ανακούφισης» με πολλούς
υδατάνθρακες.
Μελέτη του 2017 από τους Babson et al σημειώνει ότι περίπου το 50% των
μακροχρόνιων καταναλωτών κάνναβης (άνω των 10 ετών) αναφέρουν ότι
χρησιμοποιούν την κάνναβη ως βοήθημα ύπνου. Μεταξύ των ιατρικών ασθενών
με μαριχουάνα, το 48 τοις εκατό αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν κάνναβη για
να βοηθηθούν στην αϋπνία.
Μια άλλη μελέτη
αποκάλυψε ότι το 40 τοις εκατό των άυπνων επίσης πάσχουν από άγχος και
κατάθλιψη ή κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή. Αποτελεί έκπληξη το
γεγονός ότι άτομα με διαταραχές της διάθεσης που χρησιμοποιούν κάνναβη
έχουν τα υψηλότερα ποσοστά ωφέλειας στον ύπνο.
H CBD βελτιώνει τον ύπνο σε άτομα που έχουν άγχος
Σε υψηλότερες δόσεις δρα κατευναστικά και εξασφαλίζει ύπνο βαθύ και αναζωογονητικό.
Σε αντίθεση με την τετραϋδροκανναβινόλη (THC) – η οποία είναι υπεύθυνη
για την υψηλή εμπειρία με τη χρήση της κάνναβης – η CBD δεν προκαλεί
οιαδήποτε μεθυστικά ή νοητικής αλλαγής αποτελέσματα. Συνηθέστερα
χρησιμοποιείται για να βοηθήσει στο άγχος, στην κατάθλιψη, στις κρίσεις,
στην αρθρίτιδα, στον χρόνιο πόνο και σε άλλες καταστάσεις. Επίσης
αυξάνεται σε δημοτικότητα ως νοοτροπική.
Η CBD φαίνεται να είναι μια ιδιαίτερα ελπιδοφόρα βοήθεια στον ύπνο για
τους ανθρώπους που υποφέρουν από επίμονη ανησυχία. Αυτό το φαινόμενο δεν
προκαλεί υπνηλία αυτή καθ’ εαυτήν καθιστά ευκολότερο να πέσει για ύπνο
και να παραμείνει κοιμισμένος μειώνοντας το άγχος.
Οι αγχώδεις σκέψεις είναι από τις κύριες αιτίες αϋπνίας και άλλων
προβλημάτων με τον ύπνο. Η CBD αποδείχθηκε ότι μειώνει το άγχος με
πολλαπλούς μηχανισμούς:
- Αλληλεπιδρώντας με τον υποδοχέα της σεροτονίνης 5-ΗΤ1Α ο οποίος ως γνωστόν ρυθμίζει την διάθεση, το στρες και το συναίσθημα και
- Ωθώντας την ανάπτυξη νέων νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο των ενηλίκων.
Επιπλέον, η CBD λειτουργεί ως ηρεμιστικό όταν λαμβάνεται σε
υψηλότερες δόσεις (100+ mg). Έτσι κάνει ευκολότερο το αποκοίμισμα και
την παραμονή στον ύπνο, εξασφαλίζοντας βαθύ αναζωογονητικό ύπνο.
Λόγω των αναλγητικών ιδιοτήτων της βοηθά στον ύπνο ατόμων που υποφέρουν
από χρόνιο πόνο, π.χ από αρθρίτιδες και άλλες φλεγμονώδεις νόσους.
Η δόση για τον ύπνο :
Ερευνητικές μελέτες χρησιμοποίησαν δόσεις από 15mg έως 600mg CBD (3
σταγόνες διαλύματος 10% ελαίου CBD έως 50 σταγόνες διαλύματος 24% CBD).
Δόσεις 20-50mg φαίνεται να λειτουργούν καλύτερα για προβλήματα ύπνου λόγω άγχους, ενώ δόσεις άνω των 100mg επιδρούν ηρεμιστικά.
Δόση CBD 15mg και άνω για ύπνο.
[1]θνησιμότητα:
(Mortality) H αναλογία που υπάρχει ανάμεσα στον αριθμό των θανάτων και
στο σύνολο του πληθυσμού σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Αντίθετο είναι η
γεννητικότητα: Αύξηση / μείωση της θνησιμότητας. H υπογεννητικότητα
εξισορροπείται από τη μείωση της παιδικής θνησιμότητας.
[i]
Αναφορικά με την υπνοβασία δεν συνδέεται με τον ονειρικό ύπνο αλλά
προέρχεται από τα βαθύτερα στάδια του μη ονειρικού ύπνου. Αυτό που
μοιάζει να συμβαίνει είναι ένας κεραυνός ηλεκτρικής δραστηριότητας για
λόγους που δεν κατανοούμε πλήρως στο αυτόματο νευρικό σύστημα και αυτό
κεντρίζει τον εγκέφαλο να φτάσει από τα βαθύτερα στάδια του ύπνου μέχρι
την αφύπνιση και κολλάει κάπου στην μέση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η
καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας φαίνεται ότι βρίσκεται σε βαθύ
ύπνο, και αυτό που κάνει ο άνθρωπος είναι βασικές ρουτίνες π.χ. πάει
και ανοίγει και κλείνει το ψυγείο, ψιθυρίζει κάποιες λέξεις, πιάνει κάτι
και το αφήνει κάτω. Αν ερωτηθεί τι περνάει από το μυαλό του δεν λέει
τίποτε γιατί δεν ονειρεύεται, δεν έχει τίποτε. Είναι συχνότερο φαινόμενο
στην παιδική ηλικία και συνήθως δεν είναι τίποτε σοβαρό αν δεν
συνδέεται με επικίνδυνες δραστηριότητες.
ΠΗΓΗ:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΙΑΤΡΟΣ
ΥΠ.ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΟΡΕΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ
ΣΤΗΝ Α'ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ε.ΣΥ.ΕΥΖΩΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 37, ΤΚ 54639, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΤΗΛ:2316019233
ΚΙΝ: 6948787560
p.arseniou@gmail.com